Soba Zehirlenmesi Nedir?
Halk arasında soba zehirlenmesi olarak bilinen durum, sobanın, kombinin ya da herhangi bir katı yakıt kullanan ısıtıcının yaydığı karbonmonoksit gazının, insan vücudunu zehirlemesi vakasıdır. Ülkemizde ve 3. dünya ülkelerinde halen görülmekte olan karbonmonoksit zehirlenmesine bağlı vakalar, maalesef son derece ölümcül olmakla beraber her sene binlerce insanın canına mal olmaktadır.

Soba zehirlenmesi olayı, herhangi bir havalandırmanın mevcut olmadığı  kapalı alanda biriken karbonmonoksit gazının, kişilerin dokularına nefes yoluyla nüfuz etmesi sonucu gerçekleşir. Karbonmonoksit gazı oksijenden daha ağır bir gaz olup, renksiz ve kokusuz formdadır. Karbonmonoksit gazının kokusuz ve renksiz olması sebebiyle, biriktiği ortamda kişiler tarafından fark edilemez. Bu sebepten ötürü öldürücü olabilen bu zehirlenme vakaları, kişinin hayatı kurtarılsa bile hayatı boyunca müzdarip olacağı felç ya da kısmi felç gibi durumlara sebebiyet verebilmektedir.

Soba zehirlenmesine bağlı belirtiler, gazın kişiler tarafından fark edilmesi son derece güç olduğu için açık ve net formda değildirler. Fakat dışarıdan müdahale edecek olan kişiler için, hastalarda belli başlı bazı durumlar mevcuttur. Bu belirtiler, bulantı, kusma, baş dönmesi ve sersemlik gibi kendisini gösterir.

Soba Zehirlenmesinin Belirtileri
Sobadan sızan karbonmonoksit gazına bağlı olarak ortaya çıkan zehirlenmelerin bir takım acil müdahale belirtileri vardır. Bu belirtiler, gaz solunduktan en geç yarım saat içinde kendilerini gösterirler. Karbonmonoksit gazı, kişiler tarafından solunduğu andan itibaren hücrelerdeki ve dokulardaki oksijen miktarını hızla düşürürler. Bu da kısa vadede hücrelerin ölümüne neden olur. Bu durum doğrudan beyni etkilediği için, kısa süredeki belirtilerinin hepsi beyinle alakalıdır. Bunların başında baş dönmesi, denge kaybı ve sersemlik gelir. Bunların olmasının sebebi, beyne nüfuz etmiş karbonmonoksit gazının doğrudan beyin hücrelerinde hasar bırakmasıdır. Uzun süreli gaz solumalarında beyin ölümü gerçekleşir ve bu da soba zehirlenmesini ölümcül yapan etmenlerin başında gelir.

Sobadan zehirlenenlere acil olarak müdahale edecek kişilerin, zehirlenene hastalarda gözlemleyeceği bir takım durumlar söz konusudur. Bu durumların başında şunlar gelmektedir:

• Mide bulantısı ve şiddetli kusma
• Bilinç kaybı
• Sersemlik
• Nefes darlığı, solunum fonksiyonunda bozukluk ya da nefes alamama
• Baygınlık hali
• Baş ağrısı ve tansiyon yükselmesi

Gibi belirtiler soba zehirlenmesine işaret etmektedir.

Soba Zehirlenmesi Nasıl Olur ?
Soba zehirlenmesi yani karbonmonoksite bağlı olarak zehirlenme basit formludur. Bu yüzden de kolayca insanları etkileme ve öldürme kapasitesine sahiptir. Kişinin kanına akciğerler vasıtasıyla taşınan karbonmonoksit gazı, kişinin vücudundaki oksijen hücrelerine doğrudan bağlanarak mevcut oksijeni emer. Bu durum insan vücudundaki oksijenin tükenmesi anlamına gelir. Kısa süre içerisinde kendisini gösteren bu durum kişide sersemlik, bilinç kaybı ve şiddetli baş ağrısı olarak ortaya çıkar.

Katı atıkla ya da doğalgazla çalışan soba ya da kombi bağlantılarının düzgün yapılmaması, kullanılan soba ve ısıtıcı çeşitlerinin eskimesi ve gerekli tahliye bağlantılarının iş görmemesi sonucu sızan karbonmonoksit gazı, son derece tehlikeli bir gaz türüdür. Özellikle yanlış yere inşaa edilen soba tesisatları, lodoslu günlerde bacanın gerektiği gibi işlev yapamamasına neden olur. Bu yüzden de karbonmonoksit ev ortamına sızar. Ağır, renksiz ve kokusuz olan bu gaz vasıtasıyla zehirlenmeler görülür.

Soba Zehirlenmesine Ne İyi Gelir ?
Bu tarz zehirlenmeler ortaya çıktığı zaman, halk arasında zehirlenen kişiye doğrudan yoğurt yedirilir. Fakat bu doğru bir yaklaşım değildir. Çünkü bilinç kaybı olan hastanın herhangi bir şey yiyip içmesi söz konusu olmadığından hastanın soluk borusunun tıkanıp ölmesi ihtimali vardır. Bu yüzden sobadan zehirlenen insanlara yoğurt yedirilmemelidir.

Soba zehirlenmesi görüldüğü takdirde en yakın sağlık kuruluşuna haber verilmeli ve sağlık kuruluşundan gelecek uzman ekibin yardımı beklenir iken hastalar kapalı ortamdan açık alana çıkarılmalıdırlar. Bu durum ağır hastalar için bişey ifade etmese de, gazdan hafif derecede etkilenmiş olan hastalar için acil müdahale yöntemidir.

Soba Duman Zehirlenmesi Tedavisi
Soba zehirlenmelerinin tedavisi basittir fakat acil müdahale gerektirmektedir. Karbonmonoksit gazına maruz kalmış kişilerde oksijen seviyesi aşırı düşer. Bunu telafi etmek de ancak ve ancak hastaya yüksek yoğunluklu oksijen gazı vermekle olur. Unutulmamalıdır ki duman zehirlenmesi veya soba zehirlenmesi gibi vakalar, çok ciddi ölüm riski barındıran durumlardır. Böyle vakalarla karşıldığı takdirde vakit kaybetmeksizin en yakın sağlık kuruluşuna haber verilmesi gerekmektedir.

Hastaların ilk müdahalesi yapıldıktan sonra, hastalar müşahede altına alınırlar. Bu durumda uzman doktorlar hastanın durumunu inceleyip doku hasarı, beyin hasarı ya da vücudun herhangi bir bölgesine hasar olup olmadıklarını ortaya çıkarırlar. Karbonmonoksit gazına maruz kalmak genelde dokularda ve hücrelerde yıkıma yol açtığı için, bazı hastalar acil müdahale ile kurtulsalar da, beyin felci veya kısmi felç gibi durumlarla karşı karşıya kalabilmektedirler. Bu gibi durumlarda ameliyat da söz konusu olabilmektedir.