Sıtma hastalığı, bir parazit çeşidi olan Plasmodium’un neden olduğu bir hastalıktır ve sineğin bir çeşidi olan Anopheles ile bulaşıcılık özelliği kazanmaktadır. Yapılan bir araştırmaya göre, 2015 yılında dünyada yaklaşık olarak 214 milyon kişi sıtma hastalığına yakalanmaktadır ve 438 bin kişi ise sıtmadan ölmektedir. Özellikle çocuklarda ölüm oranı yetişkinlere göre daha fazladır.
Sıtma’nın en yaygın olarak görülen belirtisi ise yüksek ateştir ve belirtiler genellikle grip ile karıştırılabilmektedir. Aynı zamanda, titreme ve kas ağrıları da görülmektedir. Kansızlık (anemi) ise diğer görülen belirtiler arasında yer almaktadır.
Sıtmanın son aşamalara doğru gitmesi ise organ kayıplarına ve ölüme yol açabilmektedir. Göçmen kişilerde de görülme olasılığı yüksek olarak bilinen bir hastalıktır ve bu kişilerin bağışıklıkları karşılaştıkları her virüse karşı farklı olabilmektedir.
Sıtma hastalığının teşhisi kan testi ile mümkündür ve yapılan mikroskobik inceleme sonucu parazitin olup olmadığı görülebilmektedir. Hastalığın teşhisi için uygulanan başka testlerde bulunmaktadır ve genellikle ilaçla tedavi uygulanmaktadır( kötü vakalar haricinde).
Hastaların çoğu genellikle tedaviden sonra iyileşmektedir. Fakat bazı parazitler karaciğerde aylar hatta yıllar boyunca fark edilmeden yaşamaktadır. Özel ilaç tedavileri ise bu hastalar için uygulanmaktadır ve hastalığın bulunduğu bölgede yaşayan kişilerin gerekli önlemleri almaları gerekmektedir. İlacın erken bırakılması ise sıtma hastalığının ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. Sinek ısırmalarından bulaşabilecek sıtmayı önleyecek birçok ilaç bulunmaktadır.
Sıtma hastalığının nasıl olduğu veyahut bulaştığı ise kişiden kişiye değişmektedir. Orak hücreli anemi hastalığına neden olan genin bulunduğu bölge ile sıtma hastalığına neden olan bölge ortaktır. Bunun sebebi ise iki hastalığında koruma yöntemlerine ihtiyaç duymasıdır.
Çocukluk çağında orak hücreli anemi olan bir hasta genellikle sıtma hastalığına karşı daha korumalıdır çünkü bağışıklık sisteminin güçlü olmadığı bir durumda sıtma hastalığına yakalanma olasılığı da daha yüksek olmaktadır. Hastalık tamamen geçtiği zaman ise , çocuk kendi bağışıklık sistemini oluşturabileceği için , sıtma hastalığını da atlatabilmesi daha kolay olmaktadır.
Sıtma Hastalığı Nedenleri
Sıtma hastalığı bir protozanın neden olduğu bir hastalıktır ve sineğin ısırmasıyla bulaşıcı olan bir hastalıktır. Daha önceki yıllarda sıtma hastalığının nasıl olduğunu ve başka kişilere geçtiğini anlamak oldukça zordu. Birkaç ülkede yapılan araştırmalarla sıtmanın kirli hava ile bulaşıldığı düşünülmekteydi .1980li yıllarda ise sıtmaya neden olan parazit bulundu ve kan yoluyla bulaşabilen bir hastalık olduğu anlaşıldı. Sıtma hastalığının basamakları ise ; sporozoit, merozoit ve gametosittir.Sineğin ısırmasıyla sporozoitler insan kanına geçmiş olur. Daha sonra ise dolaşım yoluyla karaciğere ulaşırlar ve burada merozoitleri üretmeye başlarlar. Karaciğerde yaşamaya devam eden merozoitler tekrar kan yoluna girerek çoğalmaya başlarlar. Daha sonra ise kan hücreleri patlar ve yeni sıtma parazitleri vücuda yayılırlar. Bazı durumlarda, Plasmodia gametositleri yaratır ve bu kişiyi tekrardan sinek ısırırsa bu durumda sporofitler oluşmaya başlarlar.
Sıtma Hastalığı Belirtileri
Sıtma hastalığın en yaygın olan belirtileri arasında ateşin sürekli olarak düşüp yükselmesidir. Ateşin ne zaman çıkıp ineceği , sıtmaya neden olan parazite bağlı olarak değişmektedir. Ayrıca , ateşin yükselmediği sıtma hastalığı bulunmaktadır.
Sıtma hastalığı genellikle gribal enfeksiyonlarla aynı belirtileri vermektedir. Ateş, ağrı ve halsizlik hem grip hem sıtma belirtisi olarak bilinmektedir. Hasta olan kişilerde aynı zamanda baş ağrısı, bulantı ve güçsüzlük gibi her hastalıkta görülebilecek belirtilerde görülmektedir. Kansızlık da görülen diğer bir olmaktadır çünkü kırmızı kan hücreleri de sıtma hastalığından etkilenmektedir. Sıtma hastalığında lezyon gibi oluşumlar neredeyse hiç görülmemektedir.
- falciparum ise sıtma hastalığına neden olan bir parazittir ve en ağır süreçli sıtma hastalığına neden olabilmektedir. Hemolitik kansızlık, sarı cilt rengi ve akciğerde su toplama gibi sonuçları olmaktadır. En ileri ki süreçte ise koma ve ölümler meydana gelebilmektedir.
Sıtma hastalığının olduğu bölgede yaşayan kişilerde ilgili olan parazite karşı bir bağışıklık gelişebilmektedir.
Sıtma Bulaşıcı Mıdır?
Dünyada en yaygın olarak görülen bulaşıcı hastalık sıtmadır ve en sık görülen bölgeler; Afrika, Asya ve Amerika’dır. Aynı zamanda Akdeniz’de de görülebilen fakat diğer ülkelerde olduğu kadar yaygın olmayan bir hastalıktır. Nöbetler ise iki ila dört gün arasında tekrar etmektedir.Sinekte bulunan parazitin insan vücuduna geçmesi ve ardından üremeye başlar ve bulaşıcı bir hastalığa sebep olmaktadır.
Sıtma Tutunca Olan Üşüme Neden Kaynaklanmaktadır?
Sıtma kendini ateş ile de belli eden bir hastalık olduğu için, yüksek ateşin sonucu üşüme meydana gelmektedir. Aynı zamanda üşümeyi takip eden titreşeme ve halsizlikte sıtmanın işareti olabilmektedir.
Sıtma Aşısı Var Mıdır?
Sıtmadan korunmak için birçok medikal tedavi bulunmaktadır fakat sıtma aşısı bulunmamaktadır. Ebola ve tifo gibi hastalıkları önlemek için aşılar mevcuttur ve bu hastalıklardan korunmak için kullanılabilmektedirler. Sıtmadan korunmak için ise en uygun yöntem uygun ilaçların kullanımı olacaktır.
Sıtma Tutunca Ne Yapılmalıdır?
Sıtma tedavisi ancak ilaçla mümkündür çünkü eğer sıtma ilerlerse sonuçları ağır ve tedavi edilemez olabilmektedir. Eğer sık olarak sıtmanın olduğu bölgelere herhangi bir nedenle giden kişilerin , bir yıl sonra çıkan ve düşmeyen yüksek ateş dahil doktora gitmeleri gerekmektedir.
Sıtma tutan kişi için hastalık hakkında bilgi sahibi olmayan bir kişinin yapabileceği tek şey doktorla iletişime geçmesidir.
Hafif olan sıtma hastaları için ilaçla tedavi mümkündür fakat daha ağır olan hastalar için daha gelişmiş tedavi yöntemleri uygulanmaktadır.
Sıtma hastalığı olan kişilerin sıvı alınımına dikkat etmeleri gereklidir fakat bu sadece yardımcı olarak kullanılan bir yöntemdir ve dehidrasyon etkisini azaltmak için kullanılmaktadır.
Sıtma Tedavisi
İlacın ne olması gerektiği sıtmaya neden olan parazitin çeşidine bağlı olarak değişmektedir. Ayrıca sıtma paraziti bazı durumlarda ilaca karşı bir bağışıklık kazanmış olabilmektedir. Örneğin, Afrika’nın belli bir bölgesinde önceki yıllarda kullanılan chloroquine günümüzde etkisiz bir ilaç olarak bilinmektedir.Genellikle tedaviler hap yada ağrı kesicilerle mümkün olmaktadır. Sıtma hastalığının en tehlikeli olduğu durumlardan biri ise hamileliktir ve genellikle; erken doğum yada ölümler yaşanabilmektedir. Aynı zamanda annenin sağlığı da daha fazla risk altında olmaktadır.
Sıtma Hastalığı’ndan Korunmak İçin Neler Yapılmalıdır?
Sıtma hastalığı ciddi bir hastalıktır ve ölümcül olabilmektedir. Sıtma hastalığının olduğu bir yere seyahat etmeyi düşünen bir kişinin en az 6 hafta önceden doktora gitmesi önerilmektedir. Ayrıca kişinin giyimine ve bulunduğu bölgenin şartlarına dikkat etmesi gerekmektedir. Bu durumda sıtma hastalığı taşıyan bir sineğin ısırma şansı da azalmaktadır.
Sıtma hastalığı hamilelik döneminde daha tehlikeli olabilmektedir ve hem annenin hem de bebeğin hayatını tehdit etmektedir. Dolayısıyla hamile olan bir kişinin seyahat ederken daha dikkatli olması gereklidir.
Ayrıca emziren annelerin sıtma önleyici ilaçlar kullanması önerilmektedir fakat bu ilaçlar çocukları parazit türüne karşı koruyamayabilir. Dolayısıyla ilaçların dozajları da kiloya göre ayarlanmaktadır. Bu gibi durumlarda uzmana danışılması önerilmektedir.
Açık renkli ve koruyucu kıyafetler giyilmelidir. Aynı zamanda böcek ilaçları da sinekleri öldürmek için kullanılan bir yöntemdir ve özellikle kişilerin yattığı alanlarda kullanılmaları gerekmektedir.