Demans, özellikle ileri yaşlarda başgösteren, bilişsel özelliklerde gerilemeyle seyreden bunama durumudur. İstatistikler ışığında 80 yaşından sonra 5 kişi arasından 1’ inde demansa rastlanır. 85 yaşından sonra ise bu istatistik artarak her 2 kişiden 1’ i olarak kaydedilir. 60 yaşının altındaki bireylerde nadiren rastlanır. İstatistiksel olarak demansa kadınlarda erkeklerden daha sık rastlanır. Demanstan zarar gören bilişsel yeterlilikler bellek, öğrenme, problem çözme, zeka, dil, konsantrasyon, yargılama, algısal motor ve görsem uzamsal becerilerdir.
Demans Nedir? (genel giriş)
Beyin hasarı kaynaklı olan ve kendini ilerleten bir hastalık olan demans(halk arasında bunama olarak anılır), kişinin yaşının gerektirdiği beyin performansını sergileyememesine sebep olur. Çoğunlukla hasar gören beyinsel işlevler dikkat, dil, problem çözme ve hafıza yeterliliğidir. Hastalığın ileri safhalarında kişi yer, zaman ve kişi hakimiyetini sağlayamaz duruma gelir. Bu durumda hasta, hangi günde olduğunu, nerede bulunduğunu hatta en yakınlarının yüzlerini bile hatırlayamaz duruma gelir. Beynin işlevsel fonksiyonlarındaki bu bozulmalar hastanın fiziksel ve mental bakımının bir başkası tarafından karşılanmasını zorunlu hale getirir.
Demans Belirtileri
Hastalığın başçeken özelliği unutkanlığın yanında, kişide olayları muhakemede güçlük başgösterir. Hastanın kişiliğinde bir takım değişmeler gözlemlenir, hastaya genel bir kafa karışıklığı hakimdir. İlerleyen aşamalarda hastada yoğun olarak bir kafa karışıklığı, bunaltı ve stres gözlemlenir. Kişi geceleri dışarı çıkar, evinin yolunu hatırlamakta güçlükler yaşar ve genellikle kaybolur.
Demans çeşitleri
Demans hastalığının sebebi olarak birçok rahatsızlık sayılabilir. Sıklıkla karşılaşılan demans çeşitlerine
Alzhemier hastalığı, Lewy cisimcikli demansı, Frontotemporal demans örnek olarak gösterilebilir.
Alzheimer hastalığı
Demansın en bilinen ve en çok karşılaşılan türüdür. Demans vakalarının tahmini oranla %60-%80’ ini alzheimer hastaları oluşturur. Alzheimer hastalığı, belirtilerin olgunlaşmasından önce gelişir. İsimleri ve son olayları hatırlarken yaşanan güçlükler genellikle ilk erken belirtidir. İlgisizlik ile depresyon da sık rastlanan erken belirtiler arasındadır.
Vasküler demans
Demansın beyin damar hastalığına bağlı gelişen türüdür. Alzheimer hastalığından sonra demansın ikinci sık rastlanan nedenidir.
Lewy cisimcikli demans (LCD)
Demansın bu türünde, hastalığın ilk yıllarında sadece depresyon gözlemlenir, ardından davranışsal ve zihinsel aktivitelerde aksaklıklar görülür. Bunların ardından kişide hareket bozuklukları gözlemlenir. Davranışsal sorunlar kişide halüsinasyon ve hezeyan oluşumu olarak gözlemlenir.
Frontotemporal demans
Beyin işlevlerini sekteye uğratan ağır hastalıklardan biridir. Beyinin dikkat, planlama, sosyal davranış, kişilik gibi işlevlerini yürüten kısımlarda ileri derecede yıkım meydana gelir.
Multisistem atrofi demansı
Demansın bu türü ise hastanın hareket sistemini ve otonom sinir sistemini etkiler.
Parkinson demansı
Demansın bu türü hastanın hareket sistemini etkiler fakat hastalığın ilerleyen evrelerinde hastada zihinsel çöküntüler şeklinde bulgular gözlemlenir.
Demans Testi Nasıl Yapılır
Birbirni takip eden sorular yardımıyla basit bir demans testi yapılabilir. Doktor tarafından sorulan sorular hastanın mental durumunun değerlendirilmesinde kullanılır. Her doğru cevap bir puan olarak not edilir. Skorun 24 olması anormal durum olarak kaydedilir. Testin verimliliği mükemmel olmamakla birlikte, test, doktorlar için işe yarar niteliktedir.
Demans ile Alzheimer Arasındaki Fark
Demans ileri yaşlarda başgösteren bilişsel değişiklikleri belirten bir terimdir ve yaşlılık kelimesinin yerine kullanıla gelir. Yola açtığı etkilerden en önemlilerine hafıza güçlüğü ve bilişsel işlevlerin bir kısmında bozulma sayılabilir.
- Bu fonksiyonal sorunlar ortaya çıktığında hastanın önceki günlük hayatıyla hastalık süresinceki günlük hayatı arasında gözle görülür farklılıklar vardır.
- Alzheimer hastalığının hayatın ilerleyen safhalarında yaygın olduğunu söyleyebiliriz fakat bu normal yaşlanmanın bir parçası değildir.
- Kısaca, demans bir semptomdur, Alzheimer ise bu semptomun nedenleri arasındadır.
Genç Yaşta Demans Olunur Mu
Çeşitli hormonal düzensizliklerde, ağır vitamin eksikliği gibi çeşitli durumlarda da demans veya demans benzeri hastalıklar erken yaşlarda da görülerbilir. Yani nadiren de olsa erken yaşlarda belirme ihtimali vardır.
Demansın Evreleri
Bu hastalık için herkes tarafından kabul edilen olgusal bir evrelendirmeden söz edilemez. Fakat genel olarak hafif evre, orta evre ve ileri evreler olduğu belirtilebilir.
Demansın Tedavisi
Gerçek nedeninin tam olarak bilinememesi ve spesifik bir tedavi metodunun olmayışı demansın, tedavisi zor bir hastalık olmasına neden olmaktadır. Sıralanan nedenler arasında hastalığın kendini ilerletmesi ve genetik sebeplere de dayandırılması gösterilebilir.