Damar Tıkanıklığı Nedir?
Damarların bir cisim ya da bir kan pıhtısı nedeniyle tıkanmasına damar tıkanıklığı (emboli) adı verilir. Bilindiği üzere vücut dokuları ve organları kan akışını gerçekleştirmek için oksijene ihtiyaç duyar. Eğer bu kan akışı bir durum yüzünden kesilirse, bu dokular ve organlar (özellikle beyin,kalp ve akciğer gibi organlar) bazı fonksiyon kayıpları yaşayabilirler.

Çoğu damar tıkanıklığı genelde kan pıhtısından meydana gelir. Kan pıhtısının diğer ismi trombus’tur. Bu durum akciğerin kan akışını ve kandaki oksijeni düzenleyen mekanizmasını tahrip edebilir. Bununla beraber diğer organları da etkileyebilir. Eğer kan pıhtısı çoklu formda ise daha çok tahribat yaratabilir.

Emboli,ölüm oranı ve ölüm riski yüksek tehlikeli bir hastalıktır. Acil olarak müdahale edilmeyen vakalar da, her 3 kişiden 1’i hayatını kaybetmektedir. Acil olarak müdahale etmek, hayatta kalma şansını arttırsa da damar tıkanıklığının meydana geldiği yere bağlı olarak ölüm riski yüzde 50’den fazladır. Damar tıkanıklığının vücutta meydana geldiği yer ve neden olduğu durum ile ilgili oluşan bir kaç emboli tipi mevcuttur. Bunlar ;

• Pulmoner Damar Tıkanıklığı: Bacakta, akciğere bağlı olan damarda, kan pıhtısı nedeniyle meydana gelen bu damar tıkanıklığı, genelde vücudun belden aşağısının tutmamasıyla sonuçlanır. Felç nedeniyle vücudun farklı yerleri de etkilenebilir. Bir çok sonuçla karşılaşılabilen pulmoner damar tıkanıklığı ciddi bir durum olup, genelde ölümle sonuçlanır.
• Beyin Damar Tıkanıklığı: Eğer kan pıhtısı damarlar vasıtasıyla beyin’e taşınırsa, beyin embolisi meydana gelir. Beyin embolisi sonucu hasta felç kalabilir.
• Retinal Damar Tıkanıklığı: Kan pıhtısı, vücuttaki ana arter damarlarını tıkayacak bir formda değilse, retinanın arkasında bulunan damarları tıkayarak bir gözün kör olmasına ya da görme kaybına sebep olur.
• Septik Damar Tıkanıklığı: Kılcal damar tıkanıklığı genelde halk arasında kangren olarak bilinir ve tedavisi genelde meydana gelen dokunun-organın maalesef kesilmesi,alınmasıyla sonuçlar.
• Amniyon Sıvı Embolisi: Hamilelikte fetüs’ü korumak için ortaya çıkan amniyon sıvısı, kan pıhtısı yaratıp hamile olan kişinin akciğerlerine ulaşıp, akciğer amniyon embolisine sebep olur.
• Hava Embolisi (vurgun): Özellikle dalgıçlarda, yüzeye çok hızlı çıkılması sonucunda vücudun farklı yerlerinde hava kabarcıkları oluşur. Bunlar da damar tıkanıklığına sebep olur.

Damar tıkanıklarının çoğu, sigara kullanan ve kalp rahatsızlığı yaşayan risk grubundaki insanlarda meydana gelir. Bazı risk faktörlerinin de damar tıkanıklığına sebep olduğu bilinmektedir. Bunlar yüksek kan basıncı,kolesterol ve damar içi yağlanmadır.

Damar Tıkanıklığının Belirtileri ve Nedenleri
Damar tıkanıklığı bir çok sebepten ötürü anlaşılabilmektedir. Bunlar şu şekilde olabilir:

• Kısa ve kesik kesik nefes alıp verme
• Solunum güçlüğü ve hırıltılı nefes alıp verme
• Kişinin tükürüğünde kan görülmesi
• Şiddetli öksürük
• Sersemlik hissetme, baş dönmesi, bayılma
• Şiddetli göğüs veya sırt ağrısı
• Damar tıkanıklığı olan bölgede acı veya şiddetli ağrı
• Solgun ve soğuk cilt
• Ellerde ve ayaklarda uyuşma
• Karıncalanma
• Güçsüzlük hissetme

Gibi çok sayıda belirtisi mevcuttur. Damar tıkanıklığını daha önce yaşamamış kişiler, ilk anda bu sorunların damar tıkanıklığından kaynaklandığını anlayamazlar. Bu yüzden bu durumları yaşıyorsanız acil olarak en yakın sağlık kuruluşuna başvurmalısınız.

Damar tıkanıklığının nedenlerinin başında kalp hastalığı gelmektedir. Kronik kalp hastalıkları, yapısı nedeniyle kan pıhtısı oluşturmaya müsaittirler. Bu da uzun vadede emboliye neden olur. Emboliye diğer sebep de obezitedir. Aşırı şişmanlık sonucu damarlarda yağlanma meydana gelir. Bir süre sonra bu yağlanma yüzünden damarda tıkanıklık meydana gelir ve kan akışı kesilir. Bu yüzden vücudun bazı bölgelerinde felç oluşur. Embolinin bir diğer nedeni de sigara içmektir. Sigara, içerdiği zararlı maddeler yüzünden damarlarda tahribap oluşturur ve uzun vadede tıkanıklığa yol açar.

Damar tıkanıklığının anlaşılması için bazı durumların kontrol edilmesi gerekir. Uzman sağlık personeli tarafından çekilen bir göğüs tomografisi sayesinde akciğerlerin,göğüs kafesinin,kalbin ve bunlara bağlı olan merkezi ana atar damar sisteminin durumu detaylı bir şekilde ortaya çıkarılır. Bu durumda hastanın şikayetleri de değerlendirerek, hastanın kalp krizine yatkınlığı, göğüs ağrısı şikayetinin olup olmadığı gibi durumlar değerlendirilir. Örneğin pulmoner damar tıkanıklığının olup olmadığının anlaşılması için göğüs kafesi detaylı bir şekilde incelenir. Akciğerin üzerindeki pleura denen, göğüs kafesinde bulunan tabaka, damar tıkanıklığı durumunda iltihap ve yara oluşturur. Bu durumun önceden tespiti damar tıkanıklığını engelleyen önlemler almayı sağlar. Bütün bunların yanında damar tıkanıklığına sebep olan çevresel faktörler de mevcuttur. Bunlar :

• Kişinin yaşı 50’nin üzerindeyse
• Kalp atım hızı (nabız) 100’ün üzerindeyse
• Hastanın kapalı ortamdaki oksijen saturasyonu yüzde 95’ten daha düşük ise
• Daha önceden damar içi tıkanıklık yaşandıysa
• Hasta 4 haftadan daha uzun süren travma veya cerrahi operasyon yaşamışsa

Bütün bunlar damar tıkanıklığına etki eden sebeplerdir.

Damar Tıkanıklığı Nasıl Anlaşılır?
Yukarıda bahsettiğimiz sebeplerden bazıları var ise bir takım testler yapılarak bu hastalığın anlaşılması sağlanır. Eğer iyi bir şekilde teşhis edilirse, tedavi için de iyi bir yol izlenir. Bu temel sağlık testleri aşağıdaki gibidir :

1. Komple kan sayım testi: Bu testte hastanın vücudundaki kanın ve kan dolaşımının detaylı analizi yapılar. Bu sayede damar yapıları,pıhtı başlangıcı,damarın tıkanıklığının durumu gibi semptomlar belirlenir.
2. Elektrolit testi : Hastanın kan dolaşım durumu ortaya çıkarılır.
3. Kandaki üre testi : Bu testi kandaki üre miktarının ortaya çıkarılmasını amaçlar.
4. Kreatin kan testi
5. Göğüs X-ray’i
6. Elektrokardiyogram yani kısaca EKG

Genelde akciğer embolisinde, göğüs X-ray’i çekilir. Ekg’nin kullanıldığı durumlar da olur. Eğer akciğer damar yolunda önemli bir engelleme-tıkanıklık mevcutsa, bu durum bir baraj etkisi yaratıp kanın orada toplanmasına neden olur. Bu durumda genelde Ekg kullanılır.

Bu durumlarda çokça kullanılan teşhis ve anlama yöntemi de akciğer anjiyogramıdır. Anjiyogram, damar içine kateterli kamera vasıtasıyla girer ve damarın tıkanıklık ve sağlıklı olup olmadığını anlar. Bu sayede doktor, hastalığın tedavisi için bir reçete oluşturur.

Eğer hastanın durumu, bütün bu ölçme ve değerlendirme yöntemlerine rağmen tam olarak tespit edilemediyse o zaman bilgisayarlı tomografi (CT) tekniği kullanılır. Bilgisayarlı Tomografi, detaylı göğüs anjiyografisi çekmek için kullanılır ve kesin sonuç verir. Damar içine enjekte edilen saydam materyal, bilgisayarlı tomografi sırasında parlayarak bir görünüş meydana getirir. Bu sayede vücuttaki bir çok damarın durumu ortaya konur. Fakat bilgisayarlı tomografinin bazı yan etkileri mevcuttur. Bazı hastalar saydam materyale karşı alerjik bir tutum sergileyebilir. Böbrek hastalığı yaşayan hastalarda da kullanılmasında bazı sakıncalar görülmüştür.

Damar Tıkanıklığına Ne iyi Gelir?
Damar tıkanıklığı oluşumunu engellemek için yapılacak olan işlemler tamamen doğal ve insanın kendi elinde olan şeylerdir. Bunlar şu şekilde gösterilebilir :

1. Düzenli egzersiz yapmak: Araştırmalar sonucu damar tıkanıklığının meydana geldiği hastaların aşırı kilolu olduğu saptanmıştır. Bunun önüne geçmek için düzenli kardiyo egzersizleri yaparak kilo verilebilir.
2. Dengeli beslenmek ve diyet yapmak: Damar tıkanıklığını önlemek için sebze tüketmek, doğal olmayan yağlardan uzak durmak, günün en az 2 öğünü sebze tüketmek gereklidir. Bunların yanında, damar sağlığını tehlikeye atacak besinlerden uzak durarak sağlıklı yaşamayı benimsemek sadece damar tıkanıklığı için değil her hastalık için gereklidir.
3. Sigarayı bırakmak ve alkolden uzak durmak: Hepimizin bildiği gibi sigara ve alkol sağlığımızın iki temel düşmanıdır. Bunları bırakmak ve uzak durmak, her hastalığın önlenmesi için ilk temel koşuldur. Alkol ve sigara, yapıları itibarıyla damar düşmanı iki zararlı maddedir. Sigara, içerdiği karbondioksit nedeniyle vücudun oksijen emilimini engellemektedir. Bu da doğrudan damar tıkanıklığına sebep olmaktadır.

Damar Tıkanıklığının Bitkisel Tedavisi
Damar tıkanıklığı, ölüm riski en fazla olan hastalıkların başında gelmektedir. Damar tıkanıklığı meydana geldiği anda acil müdahale edilmediği takdirde ölüm oranı yüzde 90’lara çıkmaktadır. Ölüm oranının bu denli yüksek olduğu ciddi bir hastalığın, bilinen bir bitkisel tedavisi yoktur. Bitkisel tedavilerin, bir hastalığı tedavi şekli itibariyle damar tıkanıklığına etkisi yoktur. Çünkü bitkisel tedavi, bir hastalığı ortadan kaldırmak için belli bir süreye ihtiyaç duyar. Bu yüzden bu yöntemlerin hiç birisi damar tıkanıklığında işe yaramazlar. Damar tıkanıklığının en kesin tedavisi, en ufak bir şüphede en yakın sağlık kuruluşudur.

Damar Tıkanıklığının Tedavisi
Damar tıkanıklığı tedavisi ilaçlarla,yöntemlerle ve diğer terapilerle yapılır. Damar tıkanıklığı tedavilerini ana amacı, kanın pıhtılaşmasını ortadan kaldırmak ve kan pıhtısının başka bir forma dönüşmesini engellemektir. Bu tedaviler genellikle kan akışını yavaşlatıcı ve kanı, pıhtı oluşmasını engellemesi için inceltici ilaçlar içerirler. Bu tedavilere bildiğiniz bir alerjiniz veya bir hassasiyetiniz varsa doktorunuzu uyarmayı ihmal etmeyiniz.

Kan inceltici ilaçlar, damar tıkanıklığı tedavisinde sıklıkla kullanılır. Bu ilaçlar, kanın pıhtı oluşumunu engelleyici bir yapıya dönüşmesini sağlarlar. Ayrıca bunlar, kandaki pıhtının şekillenmesini engellemek ve var olan pıhtının daha büyük forma dönüşmesini engellemek için kullanılırlar. Fakat oluşmuş olan pıhtıya herhangi bir etkileri yoktur. Bunları, vücut kendisi zamanla çözmektedir. Bu ilaçlar hap olarak, enjekte olarak yada bir tüp olarak doğrudan damara alına bilmektedirler.