Bunama halk arasında sıklıkla gözlemlenen, özellikle yaşlılıkta rastlanılan bir hastalık olmaya başlamıştır. Bunun nedenlerinin araştırılması günümüzde hızlılık kazanmıştır. Aslında tıp dilinde demans olarak bilinen bir hastalıktır. Türkçe olarak anlamına bakıldığında ise kişinin hafızasını yitirmesi, ve edinilmiş bilgi ve deneyimlerinin yitirilmesi anlamına gelmektedir. BU durumda olan bir hastanın yaşam fonksiyonlarında, yaşam kalitesinde ve önceden yapmakta olduğu aktivitelerde aksamalar meydana gelmeye başlar. BU durumda kişi bir süre sonra kendi kendine yetemez hale gelir ve başkalarına muhtaç olarak yaşamaya başlarlar.
Kişide bir müddet sonra ikinci bir kişilik ortaya çıkmaya başlar. Genellikle 65 yaş üstündeki hastalarda yüzde on çıvarında meydana gelen bir durumdur. Bunamanın ortaya çıkmasında sosyolojik olarak sıralanabilecek birçok neden olmaktadır. Bunların başında yaşam kaygısı gelmektedir. BU ise belli bir süre sonra yaşlı nüfusun genç nüfusa göre fazla olmasına neden olmaktadır. Dolayısıyla bunamanın da ortaya çıkması kaçınılmaz hale gelmiştir.
Alzheimer ve bunama aynı kefede incelenen hastalıklar olmasına karşın aslında bunamanın temel sebepleri ve belirtisi arasında Alzheimer olmaktadır. Alzheimer ise günümüzde oldukça yaygın olarak gözlemlenen ve her yıl da artarak devam eden bir hastalıktır. Etkileri sayılamayacak kadar çok ve oldukça kötü olan bir hastalıktır. Yapılan araştırmalara göre bunama Dünyada 20 milyona yakın insanda gözlemlenen bir hastalıktır. Alzheimer’ ın tedavisi ise oldukça maliyetli olup çoğu ailenin karşılamadı bir durum haline gelmiştir.
İlk başlarda belirti vermeyen; ya da fark edilemeyen Alzheimer aslında sinsice ilerler ve kişinin beyin fonksiyonlarını kullanılamaz hale getirir. Dolayısıyla bunama yaşayan kişiler oldukça kötü olan yaşam şartlarıyla karşı karşıya kalmaktadırlar.
Bunamanın temel olarak nedenlerine bakıldığında ise kesin olarak tanımlanamamış beyin fonksiyon bozuklukları gözlemlenmektedir. Beyin hücreleri ise beklenilen zamandan daha erken ölmeye başlamaktadırlar.
Risk grupları incelendiğinde ise kişinin yaşının fazla olması, genetik faktörler, psikolojik travmalar ve damar hastalıkları gözlemlenmektedir. Özellikle küçük yaşta yaşanılan psikolojik sorunlar ve ağır depresyonlar ileriki zamanlarda bunamaya neden olabilmektedir. Ayrıca oldukça fazla çalışma temposuna sahip olan insanlarda da bunama riski fazla olabilmektedir.
Bunamanın da diğer hastalıklarda olduğu gibi çeşitleri bulunmaktadır. Alzheimer ise rastlanılan bu çeşitlerdeki en sık olandır. Ayrıca Alzheimer ölümcül bir hastalıktır ve yaşama süresi 10 ila 20 yıl arasında değişebilmektedir. Bunamanın tam olarak bir tedavisi ise henüz bulunamamıştır. Fakat bunun üzerindeki araştırmalar devam etmektedir.
Bunama Belirtileri
Bunama ilk başlarda fark edilemeyen bir hastalık olabilmektedir. Fakat ilerleyen süreçte kendini yavaş yavaş belli etmeye başlamaktadır. Öncelikle düşünmede , anlamada , bilgileri hatırlamada problemler ortaya çıkmaktadır. Daha sonrasında ise kişinin günlük yaşamını etkilemeye başlamaktadır. Ayrıca ileriki aşamalarda unutkanlık da baş göstermeye başlar. Kişide bu belirtilerin olması durumda nörolojik muayenelerin de yapılması şarttır. Bu muayenede kişinin en yakını yanında bulunmalıdır. Nörolojik muayenede birçok fiziksel ve bilinçsel test uygulanmaktadır.
Bunamanın diğer belirtilerine bakıldığında ise kişinin eski meslek becerilerini kaybettiğini ve hafıza problemleri yaşadığı gözlemlenmektedir. Ayrıca basit işlemlerde ve işlerde bellek kullanımıyla ilgili sıkıntılarda bu hastalığın bir diğer belirtisi olmaktadır. Kişi kendini ifade edememeye başlar; yönelimde ve yorumlama da problemler meydana gelmektedir. Kişinin hayal gücünde azalmalar meydana gelebilmektedir.
Kişi alıştığı yerleri yadırgamaya başlayabilir ve koyduğu eşyanın yerini değiştirdiğinin farkında bile olmayabilir. Ayrıca psikolojik olarak birçok problem yaşamaya başlamaktadır.
Bunama Ve Alzheimer arasındaki farklar nelerdir?
Genellikle karıştırılan iki farklı hastalık olan bunama ve Alzheimer aslında oldukça farklı olan iki hastalıktır. Genellikle yaşın ilerlemesiyle meydana gelen hastalık demans olmaktadır. Alzheimer ise demansa oranla daha az sıklıkla rastlanılan bir hastalık olmaktadır. Demansın bir türü olan Alzheimer bilinçsel belirtilerin yanı sıra fizyolojik belirtilerde göstermektedir. Aslında , demans doktorlar tarafından bir hastalık olarak görülmemektedir. genellikle hafızayla, düşünmeyle ilgili problemlerin yaygın olarak rastlanıldığı bir durumdur. Aynı zamanda konuşmada ve kendi doğru bir biçimde ifade etmek de problemler gözlemlenmektedir.
Demansın oluşmasının temel sebebi nöron ve glia adını verdiğimiz beyin hücrelerinin zarar görmesi olmaktadır. Dolayısıyla demansın ortaya çıkış sebebi bellidir. Fakat bu kesinlik Alzheimer’da gözlemlenememektedir. Çünkü Alzheimer’da tau proteinlerinin fazla olmasıyla kaynaklanan ve buna eşlik eden beta amiloid plaklarının yarattığı problemlerden şüphenilmektedir. Kısacası nedeni tam olarak bilinmeyen ve araştırmaların devam ettiği bir hastalık olmaktadır.
Şu açıktır ki Alzheimer hastalarında demans görülme olasılığı daha fazla olmaktadır.
Genellikle Alzheimer olan kişilerde demans hastalığı da çıkmaktadır.
Ayrıca bunamanın nedeni başka faktörlere bağlı olarak da gerçekleşebilmektedir. Dolayısıyla Alzheimer kaynaklı olmayan bunama hastalarının tedavisinde başka yöntemler uygulanmaktadır. Çünkü başka türden olan demanslar beslenme ya da ilaç kullanımından kaynaklı olan demanslar olabilmektedir. Bu tür demans tedavilerinde hastanın beslenmesi ya da ilaç düzeninin değiştirilmesi gibi yollara başvurulmaktadır.
Bunama Testi Nasıl Yapılır?
Bunama testi genellikle iki aşamalı olarak yapılmaktadır. Belirtilerin gözlemlendiği hastaların psikolojik ve fizyolojik muayeneleri birlikte yapılmaktadır. Öncelikle kişinin en yakınının gözlemleri alınır ve daha sonra kişinin davranışlarının demans teşhisine uygun olup olmadığı araştırılır. Daha sonra ise kişinin nörolojik muayenesi araştırılmaya başlanılmaktadır. Bu muayenede kişinin beynindeki hasar tespitinin ne derecede olduğu araştırılmaya çalışılmaktadır.
Kişide hafıza problemlerinin, bilgiyi idrak etme ve kendini ifade etmekteki derecesi araştırılmaya başlanmaktadır. Bunun için ise hasta olduğu düşünülen kişiye belli sorular yöneltilir ve basit konularda (ailevi, kişinin kendisiyle ilgili) bilgi edinilmeye çalışılır. Eğer kişide beklenilen problemler saptanırsa bu durumda tedavi sürecine gidilebilmektedir.
Bunama Tedavisi
Bunamanın tedavi süreci oldukça uzun sürmektedir ve oldukça sabırlı olunması gerekmektedir. Demans hastalığının olmadığı durumlarda dahi kişinin izlenimi sürdürülmeli ve kişinin sağlığı kontrol altına alınmalıdır. Bunun için belli aralıklarla testler ve psikolojik-nörolojik muayeneler uygulanmalıdır. Kişide başka hastalıkların (kolesterol, tansiyon, şeker ve kalp hastalığı gibi) olması durumunda hasta yakın takibe alınmalıdır.
Ayrıca kişinin önceki hayatında ağır tempolu bir iş söz konusu ise , işi aniden bırakması kişide zihinsel ve bilinçsel problemler yaratabilmektedir. Bu yüzden sudoku ya da bulmaca gibi zihni çok yormayan ama çalıştıran aktivitelerin uygulanması bu konuda önemli olmaktadır.
Bunama hastası olan kişilerin psikolojik olarak desteklenmesi ve ailesinin de bu konuda bilinçlendirilmesi oldukça önemli olmaktadır. Böylelikle hastaların ve hasta yakınlarının da hayatı kolaylaştırılmış olmaktadır.
Ayrıca demans hastalığını önlemek için kişinin kendi sağlığına dikkat etmesi gereklidir. Bunun için aşağıda verilen uygulamalar önerilmektedir;
- Kişinin beslenmesine dikkat etmeli ; fazlı yağlı gıdalardan uzak durması gerekmektedir.
- Kişi alkol kullanıyorsa alkol tüketimini sonlandırmalıdır çünkü alkol birçok hastalığı tetiklemektedir.
- Kişi sigara kullanımını sonlandırmalıdır.
- Kişinin Omega-3 desteği alması için haftalık olarak balık tüketmesi gereklidir.
- Kişinin düzenli olarak sebze ve meyve yemesi de önemlidir.
- Kişi düzenli olarak spor yapmalıdır ve bu spor kişinin yakına uygun olmalıdır.
- Eğer kişide başka hastalık varsa(yüksek kolesterol ve yüksek tansiyon gibi) değer takiplerinin mutlaka yapılması gerekmektedir.
Kişinin vücut kitle indeksini sabit tutması gereklidir.
